Liber VI SHOW LINKS TO MANUSCRIPTS
| 1 | Postquam castra duces pugnae iam mente propinquis |
| 2 | inposuere iugis admotaque comminus arma |
| 3 | parque suum videre dei, capere omnia Caesar |
| 4 | moenia Graiorum spernit Martemque secundum |
| 5 | iam nisi de genero fatis debere recusat. |
| 6 | funestam mundo votis petit omnibus horam |
| 7 | in casum quae cuncta ferat; placet alea fati |
| 8 | alterutrum mersura caput. ter collibus omnis |
| 9 | explicuit turmas et signa minantia pugnam |
| 10 | testatus numquam Latiae se desse ruinae. |
| 11 | ut videt ad nullos exciri posse tumultus |
| 12 | in pugnam generum sed clauso fidere vallo, |
| 13 | signa movet tectusque via dumosa per arva |
| 14 | Dyrrachii praeceps rapiendas tendit ad arcis. |
| 15 | hoc iter aequoreo praecepit limite Magnus, |
| 16 | quemque vocat collem Taulantius incola Petram |
| 17 | insedit castris Ephyraeaque moenia servat |
| 18 | defendens tutam vel solis turribus urbem. |
| 19 | non opus hanc veterum nec moles structa tuetur |
| 20 | humanusque labor facilis, licet ardua tollat, |
| 21 | cedere vel bellis vel cuncta moventibus annis, |
| 22 | sed munimen habet nullo quassabile ferro |
| 23 | naturam sedemque loci; nam clausa profundo |
| 24 | undique praecipiti scopulisque vomentibus aequor |
| 25 | exiguo debet, quod non est insula, colli. |
| 26 | terribiles ratibus sustentant moenia cautes, |
| 27 | Ioniumque furens, rapido cum tollitur Austro, |
| 28 | templa domosque quatit, spumatque in culmina pontus. |
| 29 | hic avidam belli rapuit spes inproba mentem |
| 30 | Caesaris, ut vastis diffusum collibus hostem |
| 31 | cingeret ignarum ducto procul aggere valli. |
| 32 | metatur terras oculis, nec caespite tantum |
| 33 | contentus fragili subitos attollere muros |
| 34 | ingentis cautes avolsaque saxa metallis |
| 35 | Graiorumque domos direptaque moenia transfert. |
| 36 | extruitur quod non aries inpellere saevus, |
| 37 | quod non ulla queat violenti machina belli. |
| 38 | franguntur montes, planumque per ardua Caesar |
| 39 | ducit opus; pandit fossas turritaque summis |
| 40 | disponit castella iugis magnoque recessu |
| 41 | amplexus fines saltus nemorosaque tesqua |
| 42 | et silvas vastaque feras indagine claudit. |
| 43 | non desunt campi, non desunt pabula Magno, |
| 44 | castraque Caesareo circumdatus aggere mutat: |
| 45 | flumina tot cursus illic exorta fatigant, |
| 46 | illic mersa suos; operumque ut summa revisat |
| 47 | defessus Caesar mediis intermanet agris. |
| 48 | nunc vetus Iliacos attollat fabula muros |
| 49 | ascribatque deis; fragili circumdata testa |
| 50 | moenia mirentur refugi Babylonia Parthi. |
| 51 | en, quantum Tigris, quantum celer ambit Orontes, |
| 52 | Assyriis quantum populis telluris Eoae |
| 53 | sufficit in regnum, subitum bellique tumultu |
| 54 | raptum clausit opus. tanti periere labores. |
| 55 | tot potuere manus aut iungere Seston Abydo |
| 56 | ingestoque solo Phrixeum elidere pontum, |
| 57 | aut Pelopis latis Ephyren abrumpere regnis |
| 58 | et ratibus longae flexus donare Maleae, |
| 59 | aut aliquem mundi, quamvis natura negasset, |
| 60 | in melius mutare locum. coit area belli: |
| 61 | hic alitur sanguis terras fluxurus in omnis, |
| 62 | hic et Thessalicae clades Libycaeque tenentur; |
| 63 | aestuat angusta rabies civilis harena. |
| 64 | prima quidem surgens operum structura fefellit |
| 65 | Pompeium, veluti mediae qui tutus in arvis |
| 66 | Sicaniae rabidum nescit latrare Pelorum, |
| 67 | aut, vaga cum Tethys Rutupinaque litora fervent, |
| 68 | unda Caledonios fallit turbata Britannos. |
| 69 | ut primum vasto saeptas videt aggere terras, |
| 70 | ipse quoque a tuta deducens agmina Petra |
| 71 | diversis spargit tumulis, ut Caesaris arma |
| 72 | laxet et effuso claudentem milite tendat; |
| 73 | ac tantum saepti vallo sibi vindicat agri, |
| 74 | parva Mycenaeae quantum sacrata Dianae |
| 75 | distat ab excelsa nemoralis Aricia Roma, |
| 76 | quoque modo terrae praelapsus moenia Thybris |
| 77 | in mare descendit, si nusquam torqueat amnem. |
| 78 | classica nulla sonant iniussaque tela vagantur |
| 79 | et fit saepe nefas iaculum temptante lacerto. |
| 80 | maior cura duces miscendis abstrahit armis: |
| 81 | Pompeium exhaustae praebenda ad gramina terrae, |
| 82 | quae currens obtrivit eques gradibusque citatis |
| 83 | ungula frondentem discussit cornea campum. |
| 84 | belliger attonsis sonipes defessus in arvis, |
| 85 | advectos cum plena ferant praesepia culmos, |
| 86 | ore novas poscens moribundus labitur herbas |
| 87 | et tremulo medios abrumpit poplite gyros. |
| 88 | corpora dum solvit tabes et digerit artus, |
| 89 | traxit iners caelum fluvidae contagia pestis |
| 90 | obscuram in nubem. tali spiramine Nesis |
| 91 | emittit Stygium nebulosis aera saxis |
| 92 | antraque letiferi rabiem Typhonis anhelant. |
| 93 | inde labant populi, caeloque paratior unda |
| 94 | omne pati virus duravit viscera caeno. |
| 95 | iam riget arta cutis distentaque lumina rumpit, |
| 96 | igneaque in vultus et sacro fervida morbo |
| 97 | pestis abit, fessumque caput se ferre recusat. |
| 98 | iam magis atque magis praeceps agit omnia fatum, |
| 99 | nec medii dirimunt morbi vitamque necemque, |
| 100 | sed languor cum morte venit; turbaque cadentum |
| 101 | aucta lues, dum mixta iacent incondita vivis |
| 102 | corpora; nam miseros ultra tentoria cives |
| 103 | spargere funus erat. tamen hos minuere labores |
| 104 | a tergo pelagus pulsusque Aquilonibus aer |
| 105 | litoraque et plenae peregrina messe carinae. |
| 106 | at liber terrae spatiosis collibus hostis |
| 107 | aere non pigro nec inertibus angitur undis, |
| 108 | sed patitur saevam, veluti circumdatus arta |
| 109 | opsidione, famem. nondum turgentibus altam |
| 110 | in segetem culmis cernit miserabile vulgus |
| 111 | in pecudum cecidisse cibos et carpere dumos |
| 112 | et foliis spoliare nemus letumque minantis |
| 113 | vellere ab ignotis dubias radicibus herbas. |
| 114 | quae mollire queunt flamma, quae frangere morsu, |
| 115 | quaeque per abrasas utero demittere fauces, |
| 116 | plurimaque humanis ante hoc incognita mensis |
| 117 | diripiens miles saturum tamen obsidet hostem. |
| 118 | ut primum libuit ruptis euadere claustris |
| 119 | Pompeio cunctasque sibi permittere terras, |
| 120 | non obscura petit latebrosae tempora noctis, |
| 121 | et raptum furto soceri cessantibus armis |
| 122 | dedignatur iter: latis exire ruinis |
| 123 | quaerit, et inpulso turres confringere vallo, |
| 124 | perque omnis gladios et qua via caede paranda est. |
| 125 | opportuna tamen valli pars visa propinqui, |
| 126 | qua Minici castella vacant, et confraga densis |
| 127 | arboribus dumeta tegunt. hic pulvere nullo |
| 128 | proditus agmen agit subitusque in moenia venit. |
| 129 | tot simul e campis Latiae fulsere volucres, |
| 130 | tot cecinere tubae. nequid victoria ferro |
| 131 | deberet, pavor attonitos confecerat hostes. |
| 132 | quod solum valuit virtus, iacuere perempti |
| 133 | debuerant quo stare loco. qui vulnera ferrent |
| 134 | iam derant, et nimbus agens tot tela peribat. |
| 135 | tum piceos volvunt inmissae lampades ignes, |
| 136 | tum quassae nutant turres lapsumque minantur, |
| 137 | roboris inpacti crebros gemit agger ad ictus. |
| 138 | iam Pompeianae celsi super ardua valli |
| 139 | exierant aquilae, iam mundi iura patebant: |
| 140 | quem non mille simul turmis nec Caesare toto |
| 141 | auferret Fortuna locum victoribus unus |
| 142 | eripuit vetuitque capi, seque arma tenente |
| 143 | ac nondum strato Magnum vicisse negavit. |
| 144 | Scaeva viro nomen: castrorum in plebe merebat |
| 145 | ante feras Rhodani gentes; ibi sanguine multo |
| 146 | promotus Latiam longo gerit ordine vitem, |
| 147 | pronus ad omne nefas et qui nesciret in armis |
| 148 | quam magnum virtus crimen civilibus esset. |
| 149 | hic ubi quaerentis socios iam Marte relicto |
| 150 | tuta fugae cernit, 'quo vos pavor' inquit 'adegit |
| 151 | inpius et cunctis ignotus Caesaris armis? |
| 152 | ? |
| 153 | terga datis morti? cumulo vos desse virorum |
| 154 | non pudet et bustis interque cadavera quaeri? |
| 155 | non ira saltem, iuvenes, pietate remota |
| 156 | stabitis? e cunctis, per quos erumperet hostis, |
| 157 | nos sumus electi. non parvo sanguine Magni |
| 158 | iste dies ierit. peterem felicior umbras |
| 159 | Caesaris in vultu: testem hunc fortuna negavit: |
| 160 | Pompeio laudante cadam. confringite tela |
| 161 | pectoris inpulsu iugulisque retundite ferrum. |
| 162 | iam longinqua petit pulvis sonitusque ruinae, |
| 163 | securasque fragor concussit Caesaris aures. |
| 164 | vincimus, o socii: veniet qui vindicet arces |
| 165 | dum morimur. ' movit tantum vox illa furorem, |
| 166 | quantum non primo succendunt classica cantu, |
| 167 | mirantesque virum atque avidi spectare secuntur |
| 168 | scituri iuvenes, numero deprensa locoque |
| 169 | an plus quam mortem virtus daret. ille ruenti |
| 170 | aggere consistit, primumque cadavera plenis |
| 171 | turribus evolvit subeuntisque obruit hostis |
| 172 | corporibus, totaeque viro dant tela ruinae, |
| 173 | roboraque et moles hosti seque ipse minatur. |
| 174 | nunc sude nunc duro contraria pectora conto |
| 175 | detrudit muris, et valli summa tenentis |
| 176 | amputat ense manus; caput obterit ossaque saxo |
| 177 | ac male defensum fragili conpage cerebrum |
| 178 | dissipat; alterius flamma crinesque genasque |
| 179 | succendit, strident oculis ardentibus ignes. |
| 180 | ut primum cumulo crescente cadavera murum |
| 181 | admovere solo, non segnior extulit illum |
| 182 | saltus et in medias iecit super arma catervas, |
| 183 | quam per summa rapit celerem venabula pardum. |
| 184 | tunc densos inter cuneos conpressus et omni |
| 185 | vallatus bello vincit, quem respicit, hostem. |
| 186 | iamque hebes et crasso non asper sanguine mucro |
| 187 | (percussum Scaevae frangit, non vulnerat, hostem;) |
| 188 | perdidit ensis opus, frangit sine vulnere membra. |
| 189 | illum tota premit moles, illum omnia tela, |
| 190 | nulla fuit non certa manus, non lancea felix; |
| 191 | parque novum Fortuna videt concurrere, bellum |
| 192 | atque virum. fortis crebris sonat ictibus umbo, |
| 193 | et galeae fragmenta cavae conpressa perurunt |
| 194 | tempora, nec quicquam nudis vitalibus obstat |
| 195 | iam praeter stantis in summis ossibus hastas. |
| 196 | quid nunc, vaesani, iaculis levibusve sagittis |
| 197 | perditis haesuros numquam vitalibus ictus? |
| 198 | hunc aut tortilibus vibrata falarica nervis |
| 199 | obruat aut vasti muralia pondera saxi, |
| 200 | hunc aries ferro ballistaque limine portae |
| 201 | promoveat. stat non fragilis pro Caesare murus |
| 202 | Pompeiumque tenet. iam pectora non tegit armis, |
| 203 | ac veritus credi clipeo laevaque vacasse |
| 204 | aut culpa vixisse sua tot vulnera belli |
| 205 | solus obit densamque ferens in pectore silvam |
| 206 | iam gradibus fessis, in quem cadat, eligit hostem. |
| 207 | (par pelagi monstris Libycae sic belua terrae) |
| 208 | sic Libycus densis elephans oppressus ab armis |
| 209 | omne repercussum squalenti missile tergo |
| 210 | frangit et haerentis mota cute discutit hastas: |
| 211 | viscera tuta latent penitus, citraque cruorem |
| 212 | confixae stant tela ferae: tot facta sagittis, |
| 213 | tot iaculis unam non explent vulnera mortem. |
| 214 | Dictaea procul, ecce, manu Gortynis harundo |
| 215 | tenditur in Scaevam, quae voto certior omni |
| 216 | in caput atque oculi laevom descendit in orbem. |
| 217 | ille moras ferri nervorum et vincula rumpit |
| 218 | adfixam vellens oculo pendente sagittam |
| 219 | intrepidus, telumque suo cum lumine calcat. |
| 220 | Pannonis haud aliter post ictum saevior ursa, |
| 221 | cum iaculum parva Libys ammentavit habena, |
| 222 | se rotat in vulnus telumque irata receptum |
| 223 | inpetit et secum fugientem circumit hastam. |
| 224 | perdiderat vultum rabies, stetit imbre cruento |
| 225 | informis facies. laetus fragor aethera pulsat |
| 226 | victorum: maiora viris e sanguine parvo |
| 227 | gaudia non faceret conspectum in Caesare vulnus. |
| 228 | ille tegens alta suppressum mente furorem, |
| 229 | mitis et a vultu penitus virtute remota, |
| 230 | 'parcite', ait 'cives; procul hinc avertite ferrum. |
| 231 | conlatura meae nil sunt iam vulnera morti: |
| 232 | non eget ingestis sed volsis pectore telis. |
| 233 | tollite et in Magni viventem ponite castris. |
| 234 | hoc vestro praestate duci: sit Scaeva relicti |
| 235 | Caesaris exemplum potius quam mortis honestae. ' |
| 236 | credidit infelix simulatis vocibus Aulus |
| 237 | nec vidit recto gladium mucrone tenentem, |
| 238 | membraque captivi pariter laturus et arma |
| 239 | fulmineum mediis excepit faucibus ensem. |
| 240 | incaluit virtus, atque una caede refectus |
| 241 | 'solvat' ait 'poenas, Scaevam quicumque subactum |
| 242 | speravit. pacem gladio si quaerit ab isto |
| 243 | Magnus, adorato summittat Caesare signa. |
| 244 | an similem vestri segnemque ad fata putatis? |
| 245 | Pompei vobis minor est causaeque senatus |
| 246 | quam mihi mortis amor. ' simul haec effatur, et altus |
| 247 | Caesareas pulvis testatur adesse cohortes. |
| 248 | dedecus hic belli Magno crimenque remisit, |
| 249 | ne solum totae fugerent, te Scaeva, catervae. |
| 250 | subducto qui Marte ruis; nam sanguine fuso |
| 251 | vires pugna dabat. labentem turba suorum |
| 252 | excipit atque umeris defectum inponere gaudet; |
| 253 | ac velut inclusum perfosso in pectore numen |
| 254 | et vivam magnae speciem Virtutis adorant; |
| 255 | telaque confixis certant evellere membris, |
| 256 | exornantque deos ac nudum pectore Martem |
| 257 | armis, Scaeva, tuis: felix hoc nomine famae, |
| 258 | si tibi durus Hiber aut si tibi terga dedisset |
| 259 | Cantaber exiguis aut longis Teutonus armis. |
| 260 | non tu bellorum spoliis ornare Tonantis |
| 261 | templa potes, non tu laetis ululare triumphis. |
| 262 | infelix, quanta dominum virtute parasti! |
| 263 | nec magis hac Magnus castrorum parte repulsus |
| 264 | intra claustra piger dilato Marte quievit, |
| 265 | quam mare lassatur, cum se tollentibus Euris |
| 266 | frangentem fluctus scopulum ferit aut latus alti |
| 267 | montis adest seramque sibi parat unda ruinam. |
| 268 | hinc vicina petens placido castella profundo |
| 269 | incursu gemini Martis rapit, armaque late |
| 270 | spargit et effuso laxat tentoria campo, |
| 271 | mutandaeque iuvat permissa licentia terrae. |
| 272 | sic pleno Padus ore tumens super aggere tutas |
| 273 | excurrit ripas et totos concutit agros; |
| 274 | succubuit siqua tellus cumuloque furentem |
| 275 | undarum non passa ruit, tum flumine toto |
| 276 | transit et ignotos operit sibi gurgite campos: |
| 277 | illos terra fugit dominos, his rura colonis |
| 278 | accedunt donante Pado. vix proelia Caesar |
| 279 | senserat, elatus specula quae prodidit ignis: |
| 280 | invenit inpulsos presso iam pulvere muros, |
| 281 | frigidaque, ut veteris, deprendit signa ruinae. |
| 282 | accendit pax ipsa loci, movitque furorem |
| 283 | Pompeiana quies et victo Caesare somnus. |
| 284 | ire vel in clades properat dum gaudia turbet. |
| 285 | Torquato ruit inde minax, qui Caesaris arma |
| 286 | segnius haud vidit, quam malo nauta tremente |
| 287 | omnia subducit Circaeae vela procellae; |
| 288 | agminaque interius muro breviore recepit, |
| 289 | densius ut parva disponeret arma corona. |
| 290 | transierat primi Caesar munimina valli, |
| 291 | cum super e totis immisit collibus arma |
| 292 | effuditque acies obsaeptum Magnus in hostem. |
| 293 | non sic Hennaeis habitans in vallibus horret |
| 294 | Enceladum spirante Noto, cum tota cavernas |
| 295 | egerit et torrens in campos defluit Aetna, |
| 296 | Caesaris ut miles glomerato pulvere victus |
| 297 | ante aciem caeci trepidus sub nube timoris |
| 298 | hostibus occurrit fugiens inque ipsa pavendo |
| 299 | fata ruit. totus mitti civilibus armis |
| 300 | usque vel in pacem potuit cruor: ipse furentis |
| 301 | dux tenuit gladios. felix ac libera regum, |
| 302 | Roma, fores iurisque tui, vicisset in illo |
| 303 | si tibi Sulla loco. dolet, heu, semperque dolebit |
| 304 | quod scelerum, Caesar, prodest tibi summa tuorum, |
| 305 | cum genero pugnasse pio. pro tristia fata! |
| 306 | non Uticae Libye clades, Hispania Mundae |
| 307 | flesset et infando pollutus sanguine Nilus |
| 308 | nobilius Phario gestasset rege cadaver, |
| 309 | nec Iuba Marmaricas nudus pressisset harenas |
| 310 | Poenorumque umbras placasset sanguine fuso |
| 311 | Scipio, nec sancto caruisset vita Catone. |
| 312 | ultimus esse dies potuit tibi Roma malorum, |
| 313 | exire e mediis potuit Pharsalia fatis. |
| 314 | deserit averso possessam numine sedem |
| 315 | Caesar et Emathias lacero petit agmine terras. |
| 316 | arma secuturum soceri, quacumque fugasset, |
| 317 | temptavere suo comites devertere Magnum |
| 318 | hortatu, patrias sedes atque hoste carentem |
| 319 | Ausoniam peteret. 'numquam me Caesaris' inquit |
| 320 | 'exemplo reddam patriae, numquamque videbit |
| 321 | me nisi dimisso redeuntem milite Roma. |
| 322 | Hesperiam potui motu surgente tenere, |
| 323 | si vellem patriis aciem committere templis |
| 324 | ac medio pugnare foro. dum bella relegem, |
| 325 | extremum Scythici transcendam frigoris orbem |
| 326 | ardentisque plagas. victor tibi, Roma, quietem |
| 327 | eripiam, qui, ne premerent te proelia, fugi? |
| 328 | a potius, nequid bello patiaris in isto, |
| 329 | te Caesar putet esse suam. ' sic fatus in ortus |
| 330 | Phoebeos condixit iter, terraeque secutus |
| 331 | devia, qua vastos aperit Candavia saltus, |
| 332 | contigit Emathiam, bello quam fata parabant. |
| 333 | Thessaliam, qua parte diem brumalibus horis |
| 334 | attollit Titan, rupes Ossaea coercet; |
| 335 | cum per summa poli Phoebum trahit altior aestas, |
| 336 | Pelion opponit radiis nascentibus umbras; |
| 337 | at medios ignes caeli rapidique Leonis |
| 338 | solstitiale caput nemorosus summovet Othrys. |
| 339 | excipit adversos Zephyros et Iapyga Pindus |
| 340 | et maturato praecidit vespere lucem; |
| 341 | nec metuens imi Borean habitator Olympi |
| 342 | lucentem totis ignorat noctibus Arcton. |
| 343 | hos inter montis media qui valle premuntur, |
| 344 | perpetuis quondam latuere paludibus agri, |
| 345 | flumina dum campi retinent nec pervia Tempe |
| 346 | dant aditus pelagi, stagnumque inplentibus unum |
| 347 | crescere cursus erat. postquam discessit Olympo |
| 348 | Herculea gravis Ossa manu subitaeque ruinam |
| 349 | sensit aquae Nereus, melius mansura sub undis |
| 350 | Emathis aequorei regnum Pharsalos Achillis |
| 351 | eminet et, prima Rhoeteia litora pinu |
| 352 | quae tetigit, Phylace Pteleosque et Dorion ira |
| 353 | flebile Pieridum; Trachin pretioque nefandae |
| 354 | lampados Herculeis fortis Meliboea pharetris |
| 355 | atque olim Larisa potens; ubi nobile quondam |
| 356 | nunc super Argos arant, veteres ubi fabula Thebas |
| 357 | monstrat Echionias, ubi quondam Pentheos exul |
| 358 | colla caputque ferens supremo tradidit igni |
| 359 | questa quod hoc solum nato rapuisset Agaue. |
| 360 | ergo abrupta palus multos discessit in amnes. |
| 361 | purus in occasus, parvi sed gurgitis, Aeas |
| 362 | Ionio fluit inde mari, nec fortior undis |
| 363 | labitur avectae pater Isidis, et tuus, Oeneu, |
| 364 | paene gener crassis oblimat Echinadas undis, |
| 365 | et Meleagream maculatus sanguine Nessi |
| 366 | Euhenos Calydona secat. ferit amne citato |
| 367 | Maliacas Spercheos aquas, et flumine puro |
| 368 | inrigat Amphrysos famulantis pascua Phoebi. |
| 369 | accipit Asopos cursus Phoenixque Melasque |
| 370 | quique nec umentis nebulas nec rore madentem |
| 371 | aera nec tenues ventos suspirat Anauros, |
| 372 | et quisquis pelago per se non cognitus amnis |
| 373 | Peneo donavit aquas: it gurgite rapto |
| 374 | Apidanos numquamque celer nisi mixtus Enipeus; |
| 375 | solus, in alterius nomen cum venerit undae, |
| 376 | defendit Titaresos aquas lapsusque superne |
| 377 | gurgite Penei pro siccis utitur arvis. |
| 378 | hunc fama est Stygiis manare paludibus amnem |
| 379 | et capitis memorem fluvii contagia vilis |
| 380 | nolle pati superumque sibi servare timorem. |
| 381 | ut primum emissis patuerunt amnibus arva, |
| 382 | pinguis Bebrycio discessit vomere sulcus; |
| 383 | mox Lelegum dextra pressum descendit aratrum, |
| 384 | Aeolidae Dolopesque solum fregere coloni |
| 385 | et Magnetes equis, Minyae gens cognita remis. |
| 386 | illic semiferos Ixionidas Centauros |
| 387 | feta Pelethroniis nubes effudit in antris: |
| 388 | aspera te Pholoes frangentem, Monyche, saxa, |
| 389 | teque sub Oetaeo torquentem vertice volsas, |
| 390 | Rhoece ferox, quas vix Boreas inverteret ornos, |
| 391 | hospes et Alcidae magni Phole, teque, per amnem |
| 392 | inprobe Lernaeas vector passure sagittas, |
| 393 | teque, senex Chiron, gelido qui sidere fulgens |
| 394 | inpetis Haemonio maiorem Scorpion arcu. |
| 395 | hac tellure feri micuerunt semina Martis. |
| 396 | primus ab aequorea percussis cuspide saxis |
| 397 | Thessalicus sonipes, bellis feralibus omen, |
| 398 | exiluit, primus chalybem frenosque momordit |
| 399 | spumavitque novis Lapithae domitoris habenis. |
| 400 | prima fretum scindens Pagasaeo litore pinus |
| 401 | terrenum ignotas hominem proiecit in undas. |
| 402 | primus Thessalicae rector telluris Ionos |
| 403 | in formam calidae percussit pondera massae |
| 404 | fudit et argentum flammis aurumque moneta |
| 405 | fregit et inmensis coxit fornacibus aera. |
| 406 | illic, quod populos scelerata inpegit in arma, |
| 407 | divitias numerare datum est. hinc maxima serpens |
| 408 | descendit Python Cirrhaeaque fluxit in arva, |
| 409 | unde et Thessalicae veniunt ad Pythia laurus. |
| 410 | inpius hinc prolem superis inmisit Aloeus, |
| 411 | inseruit celsis prope se cum Pelion astris |
| 412 | sideribusque vias incurrens abstulit Ossa. |
| 413 | hac ubi damnata fatis tellure locarunt |
| 414 | castra duces, cunctos belli praesaga futuri |
| 415 | mens agitat, summique gravem discriminis horam |
| 416 | adventare palam est, propius iam fata moveri. |
| 417 | degeneres trepidant animi peioraque versant; |
| 418 | ad dubios pauci praesumpto robore casus |
| 419 | spemque metumque ferunt. turbae sed mixtus inerti |
| 420 | Sextus erat, Magno proles indigna parente, |
| 421 | cui mox Scyllaeis exul grassatus in undis |
| 422 | polluit aequoreos Siculus pirata triumphos. |
| 423 | qui stimulante metu fati praenoscere cursus, |
| 424 | inpatiensque morae venturisque omnibus aeger, |
| 425 | non tripodas Deli, non Pythia consulit antra, |
| 426 | nec quaesisse libet primis quid frugibus altrix |
| 427 | aere Iovis Dodona sonet, quis noscere fibra |
| 428 | fata queat, quis prodat aves, quis fulgura caeli |
| 429 | servet et Assyria scrutetur sidera cura, |
| 430 | aut siquid tacitum sed fas erat. ille supernis |
| 431 | detestanda deis saevorum arcana magorum |
| 432 | noverat et tristis sacris feralibus aras, |
| 433 | umbrarum Ditisque fidem, miseroque liquebat |
| 434 | scire parum superos. vanum saevumque furorem |
| 435 | adiuvat ipse locus vicinaque moenia castris |
| 436 | Haemonidum, ficti quas nulla licentia monstri |
| 437 | transierit, quarum quidquid non creditur ars est. |
| 438 | Thessala quin etiam tellus herbasque nocentes |
| 439 | rupibus ingenuit sensuraque saxa canentes |
| 440 | arcanum ferale magos. ibi plurima surgunt |
| 441 | vim factura deis, et terris hospita Colchis |
| 442 | legit in Haemoniis quas non advexerat herbas. |
| 443 | inpia tot populis, tot surdas gentibus aures |
| 444 | caelicolum dirae convertunt carmina gentis. |
| 445 | una per aetherios exit vox illa recessus |
| 446 | verbaque ad invitum perfert cogentia numen, |
| 447 | quod non cura poli caelique volubilis umquam |
| 448 | avocat. infandum tetigit cum sidera murmur, |
| 449 | tum, Babylon Persea licet secretaque Memphis |
| 450 | omne vetustorum solvat penetrale magorum, |
| 451 | abducet superos alienis Thessalis aris. |
| 452 | carmine Thessalidum dura in praecordia fluxit |
| 453 | non fatis adductus amor, flammisque severi |
| 454 | inlicitis arsere senes. nec noxia tantum |
| 455 | pocula proficiunt aut cum turgentia suco |
| 456 | frontis amaturae subducunt pignora fetae: |
| 457 | mens hausti nulla sanie polluta veneni |
| 458 | excantata perit. quos non concordia mixti |
| 459 | alligat ulla tori blandaeque potentia formae |
| 460 | traxerunt torti magica vertigine fili. |
| 461 | cessavere vices rerum, dilataque longa |
| 462 | haesit nocte dies. legi non paruit aether, |
| 463 | torpuit et praeceps audito carmine mundus, |
| 464 | axibus et rapidis inpulsos Iuppiter urguens |
| 465 | miratur non ire polos. nunc omnia conplent |
| 466 | imbribus et calido praeducunt nubila Phoebo, |
| 467 | et tonat ignaro caelum Iove: vocibus isdem |
| 468 | umentis late nebulas nimbosque solutis |
| 469 | excussere comis. ventis cessantibus aequor |
| 470 | intumuit, rursus vetitum sentire procellas |
| 471 | conticuit turbante Noto; puppemque ferentes |
| 472 | in ventum tumuere sinus. de rupe pependit |
| 473 | abscisa fixus torrens, amnisque cucurrit |
| 474 | non qua pronus erat. Nilum non extulit aestas, |
| 475 | Maeander derexit aquas, Rhodanumque morantem |
| 476 | praecipitavit Arar. summisso vertice montes |
| 477 | explicuere iugum, nubes suspexit Olympus, |
| 478 | solibus et nullis Scythicae, cum bruma rigeret, |
| 479 | dimaduere nives. inpulsam sidere Tethyn |
| 480 | reppulit Haemonium defenso litore carmen. |
| 481 | terra quoque inmoti concussit ponderis axes, |
| 482 | et medium vergens titubavit nisus in orbem. |
| 483 | tantae molis onus percussum voce recessit |
| 484 | perspectumque dedit circum labentis Olympi. |
| 485 | omne potens animal leti genitumque nocere |
| 486 | et pavet Haemonias et mortibus instruit artes. |
| 487 | has avidae tigres et nobilis ira leonum |
| 488 | ore fovent blando; gelidos his explicat orbes |
| 489 | inque pruinoso coluber distenditur arvo; |
| 490 | viperei coeunt abrupto corpore nodi, |
| 491 | humanoque cadit serpens adflata veneno. |
| 492 | quis labor hic superis cantus herbasque sequendi |
| 493 | spernendique timor? cuius commercia pacti |
| 494 | obstrictos habuere deos? parere necesse est, |
| 495 | an iuvat? ignota tantum pietate merentur, |
| 496 | an tacitis valuere minis? hoc iuris in omnis |
| 497 | est illis superos, an habent haec carmina certum |
| 498 | imperiosa deum, qui mundum cogere quidquid |
| 499 | cogitur ipse potest? illis et sidera primum |
| 500 | praecipiti deducta polo, Phoebeque serena |
| 501 | non aliter diris verborum obsessa venenis |
| 502 | palluit et nigris terrenisque ignibus arsit, |
| 503 | quam si fraterna prohiberet imagine tellus |
| 504 | insereretque suas flammis caelestibus umbras; |
| 505 | et patitur tantos cantu depressa labores |
| 506 | donec suppositas propior despumet in herbas. |
| 507 | hos scelerum ritus, haec dirae crimina gentis |
| 508 | effera damnarat nimiae pietatis Erictho |
| 509 | inque novos ritus pollutam duxerat artem. |
| 510 | illi namque nefas urbis summittere tecto |
| 511 | aut laribus ferale caput, desertaque busta |
| 512 | incolit et tumulos expulsis obtinet umbris |
| 513 | grata deis Erebi. coetus audire silentum, |
| 514 | nosse domos Stygias arcanaque Ditis operti |
| 515 | non superi, non vita vetat. tenet ora profanae |
| 516 | foeda situ macies, caeloque ignota sereno |
| 517 | terribilis Stygio facies pallore gravatur |
| 518 | inpexis onerata comis: si nimbus et atrae |
| 519 | sidera subducunt nubes, tunc Thessala nudis |
| 520 | egreditur bustis nocturnaque fulmina captat. |
| 521 | semina fecundae segetis calcata perussit |
| 522 | et non letiferas spirando perdidit auras. |
| 523 | nec superos orat nec cantu supplice numen |
| 524 | auxiliare vocat nec fibras illa litantis |
| 525 | novit: funereas aris inponere flammas |
| 526 | gaudet et accenso rapuit quae tura sepulchro. |
| 527 | omne nefas superi prima iam voce precantis |
| 528 | concedunt carmenque timent audire secundum. |
| 529 | viventis animas et adhuc sua membra regentis |
| 530 | infodit busto, fatis debentibus annos |
| 531 | mors invita subit; perversa funera pompa |
| 532 | rettulit a tumulis, fugere cadavera letum. |
| 533 | fumantis iuvenum cineres ardentiaque ossa |
| 534 | e mediis rapit illa rogis ipsamque parentes |
| 535 | quam tenuere facem, nigroque volantia fumo |
| 536 | feralis fragmenta tori vestesque fluentis |
| 537 | colligit in cineres et olentis membra favillas. |
| 538 | ast, ubi servantur saxis, quibus intimus umor |
| 539 | ducitur, et tracta durescunt tabe medullae |
| 540 | corpora, tunc omnis avide desaevit in artus |
| 541 | inmergitque manus oculis gaudetque gelatos |
| 542 | effodisse orbes et siccae pallida rodit |
| 543 | excrementa manus. laqueum nodosque nocentis |
| 544 | ore suo rupit, pendentia corpora carpsit |
| 545 | abrasitque cruces percussaque viscera nimbis |
| 546 | volsit et incoctas admisso sole medullas. |
| 547 | insertum manibus chalybem nigramque per artus |
| 548 | stintis tabi saniem virusque coactum |
| 549 | sustulit et nervo morsus retinente pependit. |
| 550 | et, quodcumque iacet nuda tellure cadaver, |
| 551 | ante feras volucresque sedet; nec carpere membra |
| 552 | vult ferro manibusque suis, morsusque luporum |
| 553 | expectat siccis raptura e faucibus artus. |
| 554 | nec cessant a caede manus, si sanguine vivo |
| 555 | est opus, erumpat iugulo qui primus aperto, |
| 556 | (nec refugit caedes, vivum si sacra cruorem) |
| 557 | extaque funereae poscunt trepidantia mensae. |
| 558 | vulnere sic ventris, non qua natura vocabat, |
| 559 | extrahitur partus calidis ponendus in aris; |
| 560 | et quotiens saevis opus est ac fortibus umbris |
| 561 | ipsa facit manes. hominum mors omnis in usu est. |
| 562 | illa genae florem primaevo corpore volsit, |
| 563 | illa comam laeva morienti abscidit ephebo. |
| 564 | saepe etiam caris cognato in funere dira |
| 565 | Thessalis incubuit membris atque oscula figens |
| 566 | truncavitque caput conpressaque dentibus ora |
| 567 | laxavit siccoque haerentem gutture linguam |
| 568 | praemordens gelidis infudit murmura labris |
| 569 | arcanumque nefas Stygias mandavit ad umbras. |
| 570 | hanc ut fama loci Pompeio prodidit, alta |
| 571 | nocte poli, Titan medium quo tempore ducit |
| 572 | sub nostra tellure diem, deserta per arva |
| 573 | carpit iter. fidi scelerum suetique ministri |
| 574 | effractos circum tumulos ac busta vagati |
| 575 | conspexere procul praerupta in caute sedentem, |
| 576 | qua iuga devexus Pharsalica porrigit Haemus. |
| 577 | illa magis magicisque deis incognita verba |
| 578 | temptabat carmenque novos fingebat in usus. |
| 579 | namque timens, ne Mars alium vagus iret in orbem |
| 580 | Emathis et tellus tam multa caede careret, |
| 581 | pollutos cantu dirisque venefica sucis |
| 582 | conspersos vetuit transmittere bella Philippos, |
| 583 | tot mortes habitura suas usuraque mundi |
| 584 | sanguine: caesorum truncare cadavera regum |
| 585 | sperat et Hesperiae cineres avertere gentis |
| 586 | ossaque nobilium tantosque adquirere manes. |
| 587 | hic ardor solusque labor, quid corpore Magni |
| 588 | proiecto rapiat, quos Caesaris involet artus. |
| 589 | quam prior adfatur Pompei ignava propago. |
| 590 | 'O decus Haemonidum, populis quae pandere fata |
| 591 | quaeque suo ventura potes devertere cursu, |
| 592 | te precor ut certum liceat mihi noscere finem |
| 593 | quem belli fortuna paret. non ultima turbae |
| 594 | pars ego Romanae, Magni clarissima proles, |
| 595 | vel dominus rerum vel tanti funeris heres. |
| 596 | mens dubiis perculsa pavet rursusque parata est |
| 597 | certos ferre metus: hoc casibus eripe iuris, |
| 598 | ne subiti caecique ruant. vel numina torque |
| 599 | vel tu parce deis et manibus exprime verum. |
| 600 | Elysias resera sedes ipsamque vocatam, |
| 601 | quos petat e nobis, Mortem mihi coge fateri. |
| 602 | non humilis labor est: dignum, quod quaerere cures |
| 603 | vel tibi, quo tanti praeponderet alea fati.' |
| 604 | inpia laetatur vulgato nomine famae |
| 605 | Thessalis, et contra 'si fata minora moveres, |
| 606 | pronum erat, o iuvenis, quos velles' inquit 'in actus |
| 607 | invitos praebere deos. conceditur arti, |
| 608 | unam cum radiis presserunt sidera mortem, |
| 609 | inseruisse moras; et, quamvis fecerit omnis |
| 610 | stella senem, medios herbis abrumpimus annos. |
| 611 | at, simul a prima descendit origine mundi |
| 612 | causarum series, atque omnia fata laborant |
| 613 | si quicquam mutare velis, unoque sub ictu |
| 614 | stat genus humanum, tum, Thessala turba fatemur, |
| 615 | plus Fortuna potest. sed, si praenoscere casus |
| 616 | contentus, facilesque aditus multique patebunt |
| 617 | ad verum: tellus nobis aetherque chaosque |
| 618 | aequoraque et campi Rhodopaeaque saxa loquentur. |
| 619 | sed pronum, cum tanta novae sit copia mortis, |
| 620 | Emathiis unum campis attollere corpus, |
| 621 | ut modo defuncti tepidique cadaveris ora |
| 622 | plena voce sonent, nec membris sole perustis |
| 623 | auribus incertum feralis strideat umbra.' |
| 624 | dixerat, et noctis geminatis arte tenebris |
| 625 | maestum tecta caput squalenti nube pererrat |
| 626 | corpora caesorum tumulis proiecta negatis. |
| 627 | continuo fugere lupi, fugere revolsis |
| 628 | unguibus inpastae volucres, dum Thessala vatem |
| 629 | eligit et gelidas leto scrutata medullas |
| 630 | pulmonis rigidi stantis sine vulnere fibras |
| 631 | invenit et vocem defuncto in corpore quaerit. |
| 632 | fata peremptorum pendent iam multa virorum, |
| 633 | quem superis revocasse velit. si tollere totas |
| 634 | temptasset campis acies et reddere bello, |
| 635 | cessissent leges Erebi, monstroque potenti |
| 636 | extractus Stygio populus pugnasset Averno. |
| 637 | electum tandem traiecto gutture corpus |
| 638 | ducit, et inserto laqueis feralibus unco |
| 639 | per scopulos miserum trahitur per saxa cadaver |
| 640 | victurum, montisque cavi, quem tristis Erictho |
| 641 | damnarat sacris, alta sub rupe locatur. |
| 642 | haud procul a Ditis caecis depressa cavernis |
| 643 | in praeceps subsedit humus, quam pallida pronis |
| 644 | urguet silva comis et nullo vertice caelum |
| 645 | suspiciens Phoebo non pervia taxus opacat. |
| 646 | marcentes intus tenebrae pallensque sub antris |
| 647 | longa nocte situs numquam nisi carmine factum |
| 648 | lumen habet. non Taenariis sic faucibus aer |
| 649 | sedit iners, maestum mundi confine latentis |
| 650 | ac nostri, quo non metuant admittere manes |
| 651 | Tartarei reges. nam, quamvis Thessala vates |
| 652 | vim faciat fatis, dubium est, quod traxerit illuc |
| 653 | aspiciat Stygias an quod descenderit umbras. |
| 654 | discolor et vario furialis cultus amictu |
| 655 | induitur, vultusque aperitur crine remoto, |
| 656 | et coma vipereis substringitur horrida sertis. |
| 657 | ut pavidos iuvenis comites ipsumque trementem |
| 658 | conspicit exanimi defixum lumina vultu, |
| 659 | 'ponite' ait 'trepida conceptos mente timores: |
| 660 | iam nova, iam vera reddetur vita figura, |
| 661 | ut quamvis pavidi possint audire loquentem. |
| 662 | si vero Stygiosque lacus ripamque sonantem |
| 663 | ignibus ostendam, si me praebente videri |
| 664 | Eumenides possint villosaque colla colubris |
| 665 | Cerberus excutiens et vincti terga gigantes, |
| 666 | quis timor, ignavi, metuentis cernere manes?' |
| 667 | pectora tum primum ferventi sanguine supplet |
| 668 | vulneribus laxata novis taboque medullas |
| 669 | abluit et virus large lunare ministrat. |
| 670 | huc quidquid fetu genuit natura sinistro |
| 671 | miscetur: non spuma canum quibus unda timori est, |
| 672 | viscera non lyncis, non durae nodus hyaenae |
| 673 | defuit et cervi pastae serpente medullae, |
| 674 | non puppem retinens Euro tendente rudentis |
| 675 | in mediis echenais aquis oculique draconum |
| 676 | quaeque sonant feta tepefacta sub alite saxa, |
| 677 | non Arabum volucer serpens innataque rubris |
| 678 | aequoribus custos pretiosae vipera conchae |
| 679 | aut viventis adhuc Libyci membrana cerastae |
| 680 | aut cinis Eoa positi phoenicis in ara. |
| 681 | quo postquam viles et habentis nomina pestis |
| 682 | contulit, infando saturatas carmine frondis |
| 683 | et, quibus os dirum nascentibus inspuit, herbas |
| 684 | addidit et quidquid mundo dedit ipsa veneni. |
| 685 | tum vox Lethaeos cunctis pollentior herbis |
| 686 | excantare deos confundit murmura primum |
| 687 | dissona et humanae multum discordia linguae. |
| 688 | latratus habet illa canum gemitusque luporum, |
| 689 | quod trepidus bubo, quod strix nocturna queruntur, |
| 690 | quod strident ululantque ferae, quod sibilat anguis; |
| 691 | exprimit et planctus inlisae cautibus undae |
| 692 | silvarumque sonum fractaeque tonitrua nubis: |
| 693 | tot rerum vox una fuit. mox cetera cantu |
| 694 | explicat Haemonio penetratque in Tartara lingua. |
| 695 | 'Eumenides Stygiumque nefas Poenaeque nocentum |
| 696 | et Chaos innumeros avidum confundere mundos |
| 697 | et rector terrae, quem longa in saecula torquet |
| 698 | mors dilata deum; Styx et quos nulla meretur |
| 699 | Thessalis Elysios; caelum matremque perosa |
| 700 | Persephone, nostraeque Hecates pars ultima, per quam |
| 701 | manibus et mihi sunt tacitae commercia linguae, |
| 702 | ianitor et sedis laxae, qui viscera saevo |
| 703 | spargis nostra cani, repetitaque fila sorores |
| 704 | tracturae, tuque o flagrantis portitor undae, |
| 705 | iam lassate senex ad me redeuntibus umbris, |
| 706 | exaudite preces. si vos satis ore nefando |
| 707 | pollutoque voco, si numquam haec carmina fibris |
| 708 | humanis ieiuna cano, si pectora plena |
| 709 | saepe deo lavi calido prosecta cerebro, |
| 710 | si quisquis vestris caput extaque lancibus infans |
| 711 | inposuit victurus erat, parete precanti. |
| 712 | non in Tartareo latitantem poscimus antro |
| 713 | adsuetamque diu tenebris, modo luce fugata |
| 714 | descendentem animam; primo pallentis hiatu |
| 715 | haeret adhuc Orci, licet has exaudiat herbas, |
| 716 | ad manes ventura semel. ducis omnia nato |
| 717 | Pompeiana canat nostri modo militis umbra, |
| 718 | si bene de vobis civilia bella merentur.' |
| 719 | haec ubi fata caput spumantiaque ora levavit, |
| 720 | aspicit astantem proiecti corporis umbram, |
| 721 | exanimis artus invisaque claustra timentem |
| 722 | carceris antiqui. pavet ire in pectus apertum |
| 723 | visceraque et ruptas letali vulnere fibras. |
| 724 | a miser, extremum cui mortis munus inique |
| 725 | eripitur, non posse mori. miratur Erictho |
| 726 | has fatis licuisse moras, irataque morti |
| 727 | verberat inmotum vivo serpente cadaver, |
| 728 | perque cavas terrae, quas egit carmine, rimas |
| 729 | manibus inlatrat regnique silentia rumpit. |
| 730 | 'Tisiphone vocisque meae secura Megaera, |
| 731 | non agitis saevis Erebi per inane flagellis |
| 732 | infelicem animam? iam vos ego nomine vero |
| 733 | eliciam Stygiasque canes in luce superna |
| 734 | destituam; per busta sequar per funera custos, |
| 735 | expellam tumulis, abigam vos omnibus urnis. |
| 736 | teque deis, ad quos alio procedere vultu |
| 737 | ficta soles, Hecate pallenti tabida forma, |
| 738 | ostendam faciemque Erebi mutare vetabo. |
| 739 | eloquar inmenso terrae sub pondere quae te |
| 740 | contineant, Hennaea, dapes, quo foedere maestum |
| 741 | regem noctis ames, quae te contagia passam |
| 742 | noluerit revocare Ceres. tibi, pessime mundi |
| 743 | arbiter, inmittam ruptis Titana cavernis, |
| 744 | et subito feriere die. paretis, an ille |
| 745 | conpellandus erit, quo numquam terra vocato |
| 746 | non concussa tremit, qui Gorgona cernit apertam |
| 747 | verberibusque suis trepidam castigat Erinyn, |
| 748 | indespecta tenet vobis qui Tartara, cuius |
| 749 | vos estis superi, Stygias qui perierat undas?' |
| 750 | protinus astrictus caluit cruor atraque fovit |
| 751 | vulnera et in venas extremaque membra cucurrit. |
| 752 | percussae gelido trepidant sub pectore fibrae, |
| 753 | et nova desuetis subrepens vita medullis |
| 754 | miscetur morti. tunc omnis palpitat artus, |
| 755 | tenduntur nervi; nec se tellure cadaver |
| 756 | paulatim per membra levat, terraque repulsum est |
| 757 | erectumque semel. distento lumina rictu |
| 758 | nudantur. nondum facies viventis in illo, |
| 759 | iam morientis erat: remanet pallorque rigorque, |
| 760 | et stupet inlatus mundo. set murmure nullo |
| 761 | ora astricta sonant: vox illi linguaque tantum |
| 762 | responsura datur. 'dic' inquit Thessala 'magna, |
| 763 | quod iubeo, mercede mihi; nam vera locutum |
| 764 | inmunem toto mundi praestabimus aevo |
| 765 | artibus Haemoniis: tali tua membra sepulchro, |
| 766 | talibus exuram Stygio cum carmine silvis, |
| 767 | ut nullos cantata magos exaudiat umbra. |
| 768 | sit tanti vixisse iterum: nec verba nec herbae |
| 769 | audebunt longae somnum tibi solvere Lethes |
| 770 | a me morte data. tripodas vatesque deorum |
| 771 | sors obscura decet: certus discedat, ab umbris |
| 772 | quisquis vera petit duraeque oracula mortis |
| 773 | fortis adit. ne parce, precor: da nomina rebus, |
| 774 | da loca; da vocem qua mecum fata loquantur.' |
| 775 | addidit et carmen, quo, quidquid consulit, umbram |
| 776 | scire dedit. maestum fletu manante cadaver |
| 777 | 'tristia non equidem Parcarum stamina' dixit |
| 778 | 'aspexi tacitae revocatus ab aggere ripae; |
| 779 | quod tamen e cunctis mihi noscere contigit umbris |
| 780 | effera Romanos agitat discordia manes |
| 781 | inpiaque infernam ruperunt arma quietem; |
| 782 | Elysias Latii sedes ac Tartara maesta |
| 783 | diversi liquere duces. quid fata pararent |
| 784 | hi fecere palam. tristis felicibus umbris |
| 785 | vultus erat: vidi Decios natumque patremque, |
| 786 | lustrales bellis animas, flentemque Camillum |
| 787 | et Curios, Sullam de te, Fortuna, querentem; |
| 788 | deplorat Libycis perituram Scipio terris |
| 789 | infaustam subolem; maior Carthaginis hostis |
| 790 | non servituri maeret Cato fata nepotis: |
| 791 | solum te, consul depulsis prime tyrannis |
| 792 | Brute, pias inter gaudentem vidimus umbras. |
| 793 | abruptis Catilina minax fractisque catenis |
| 794 | exultat Mariique truces nudique Cethegi; |
| 795 | vidi ego laetantis, popularia nomina, Drusos |
| 796 | legibus inmodicos ausosque ingentia Gracchos; |
| 797 | aeternis chalybis nodis et carcere Ditis |
| 798 | constrictae plausere manus, camposque piorum |
| 799 | poscit turba nocens. regni possessor inertis |
| 800 | pallentis aperit sedes, abruptaque saxa |
| 801 | asperat et durum vinclis adamanta, paratque |
| 802 | poenam victori. refer haec solacia tecum, |
| 803 | o iuvenis, placido manes patremque domumque |
| 804 | expectare sinu regnique in parte serena |
| 805 | Pompeis servare locum. nec gloria parvae |
| 806 | sollicitet vitae: veniet quae misceat omnis |
| 807 | hora duces. properate mori, magnoque superbi |
| 808 | quamvis e parvis animo descendite bustis |
| 809 | et Romanorum manes calcate deorum. |
| 810 | quem tumulum Nili, quem Thybridis adluat unda |
| 811 | quaeritur, et ducibus tantum de funere pugna est. |
| 812 | tu fatum ne quaere tuum: cognoscere Parcae |
| 813 | me reticente dabunt; tibi certior omnia vates |
| 814 | ipse canet Siculis genitor Pompeius in arvis, |
| 815 | ille quoque incertus quo te vocet, unde repellat, |
| 816 | quas iubeat vitare plagas, quae sidera mundi. |
| 817 | Europam, miseri, Libyamque Asiamque timete: |
| 818 | distribuit tumulos vestris fortuna triumphis. |
| 819 | o miseranda domus, toto nil orbe videbis |
| 820 | tutius Emathia. ' sic postquam fata peregit, |
| 821 | stat vultu maestus tacito mortemque reposcit. |
| 822 | carminibus magicis opus est herbisque, cadaver |
| 823 | ut cadat, et nequeunt animam sibi reddere fata |
| 824 | consumpto iam iure semel. tunc robore multo |
| 825 | extruit illa rogum; venit defunctus ad ignes. |
| 826 | accensa iuvenem positum strue liquit Erictho |
| 827 | tandem passa mori, Sextoque ad castra parentis |
| 828 | it comes; et caelo lucis ducente colorem, |
| 829 | dum ferrent tutos intra tentoria gressus, |
| 830 | iussa tenere diem densas nox praestitit umbras. |